Dorpsprofiel Helden
De oudste oorkonde waar de naam Helden in voorkomt dateert uit 1144. Mede omdat het dorp toen al werd genoemd, mogen we de stichting ver daarvoor zoeken. Als wij het over het oude Helden hebben, lopen de lijnen van het gehucht en de voormalige gemeente door elkaar.
In 1674 werd door Jan Renier Bouwens de heerlijkheid Helden gekocht. Dat wil zeggen dat hij toen niet alleen Helden kocht, maar ook de grondgebieden van de hertschappen Achell, Bieringen, Everloe, Panningen en Onder. Het dorp Helden was zeer waarschijnlijk het oudste van de zes en leverde daarom de naam voor deze heerlijkheid en de latere gemeentenaam.
Bij binnenkomst in Helden-Dorp loopt een doorgaande weg, komende vanuit Kessel naar Panningen, Meijel richting Noord-Brabant. Daar trok lang heel veel handelsverkeer over. Bij binnenkomst in Helden splitste zich ook een weg richting Keup, Egchel en Roggel af. Aan de doorgaande weg Kessel - Noord-Brabant vormde zich door een splitsing van wegen een driehoekig plein waar veel huizen aan werden gebouwd.
Waterpoel
In 1734 lag op het plein een boerderij en er omheen 26 gebouwen aan. Om altijd bluswater in voorraad te hebben werd door de Pruisische koning in 1755 besloten om er een waterpoel aan te leggen. Een herinnering aan dat verleden is de naam van dit plein: ‘de Pool’. Op dit plein werden markten gehouden en men kon er bij de dorpspomp drinkwater halen. Hier vestigde zich behalve een dokter een koster, brouwer, caféhouder, bakker, smid, slager en andere ambachtslieden. Kortom de Pool was een plek waar de handel floreerde en mede daardoor werd het een mooie plek voor de notabelen van het dorp.
Gruwelijke daden
Het markantste gebouw aan de Pool (Mariaplein) is de H. Lambertuskerk. Uit een akte uit het jaar 1230 is bekend dat de kerk tot die datum eigendom is van graaf Willem van Horne. De kerktoren die in de Tweede Wereldoorlog werd verwoest, dateerde uit de 14e eeuw. De oude kerk werd in 1455 gebouwd in opdracht van de kartuizers uit Roermond. In 1572 trokken de staatse troepen van Willem van Oranje door onze regio en pleegden gruwelijke daden. Zo werden de H. Lambertuskerk en de windgraanmolen in brand gestoken en alles van waarde geplunderd. Ook de iets verderop gelegen windgraanmolen op de Driessen werd in brand gestoken. In 1662 werd door onbekende reden de kerk nog eens getroffen door een brand.
Een ander belangrijk gebouw aan genoemd plein was het raadhuis dat gebouwd werd in 1786. Men kon eronder doorlopen en zo via een zij-ingang de kerk in. Toen het nieuwe raadhuis in Panningen werd gebouwd, werd ondanks protest dit historische pand gesloopt. Een ander inmiddels verdwenen pand was dat van de familie Van Knippenbergh. Hier woonde de eerste Heldense geschiedschrijver Joannes van Knippenbergh. Het herenhuis werd later nog bewoond door Petrus de Koning en notaris Haffmans. Omdat het pand een obstakel vormde in de weg Helden-Kessel werd het gesloopt. In de dertiger jaren van de vorige eeuw kreeg het plein de naam Mariaplein.
Historische panden
Ondanks dat het plein veel historische panden heeft verloren, is het heden ten dage nog steeds een zeer aantrekkelijk en mooi plein. De aanwezige kiosk wordt nog veel gebruikt door de gemeenschap bij activiteiten. Nadat het dorp in de jaren 60 al fors was gegroeid, groeiden Helden en Panningen na 1970 aan elkaar vast door de ontwikkeling van het omvangrijke woninggebied De Riet.
Beeld: PeelenMaasNet