De kraamzorg in Nederland gaat al tijden gebukt onder een groeiend personeelstekort. Dat tekort blijkt nu zo nijpend dat wordt bekeken of ouders bij een tweede kind vanaf 2025 minder uren kraamzorg kunnen krijgen, mits de omstandigheden binnen het gezin dat toelaten. De werkdruk wordt ook in de geboortezorg van Peel en Maas een steeds groter probleem, al wordt er met innovatieve oplossingen én door zorg op maat te bieden zo goed als mogelijk een mouw aan gepast.
Het plan om vanaf 2025 minder kraamzorg te verlenen bij gezinnen waar de situatie dat toestaat én waar het niet gaat om het eerste kind, komt van werkgeversorganisatie Bo Geboortezorg. Zij stellen dat de beperkende maatregel broodnodig is, om tekorten op de arbeidsmarkt op te vangen. Op dit moment komt Nederland naar schatting 1.500 kraamverzorgsters tekort. Van de 9.500 die de functie wel praktiseren is bovendien 10 procent langdurig ziek. Het gevolg laat zich raden: kraamverzorgsters die wel kunnen werken, moeten extra uren maken en komen in sommige gevallen bij wel meerdere gezinnen per dag over de vloer.
Dat is in Peel en Maas niet anders, stelt Anouk Crijns uit Panningen, die als kraamprofessional werkzaam is bij KraamZus. “Het gaat echt om een landelijk probleem, dus dit speelt helaas ook in Peel en Maas. Het is in dit vak hollen of stilstaan. De ene keer is het rustig, maar het komt ook voor dat zich in één nacht vijf bevallingen aandienen. Die laten zich niet plannen en daar zit de crux. Er is een enorm personeelstekort, waardoor er minder uren beschikbaar zijn en meerdere gezinnen op een dag bezoeken regelmatig voor komt.”
Om op dat soort momenten toch aan de vraag te kunnen voldoen, worden de zorguren - op basis van de wettelijk verplichte minimale drie uur thuiszorg - verdeeld onder de kraamzorgorganisaties. “Kraamzorgorganisaties uit heel Limburg hebben begin dit jaar de handen ineengeslagen en een noodkreet geuit richting zorgverzekeraars. De nood blijft zeer hoog en er zal structureel iets moeten veranderen voor dit prachtige en waardevolle beroep.”
Stigma doorbreken
Anouk, die inmiddels kan bogen op bijna tien jaar werkervaring bij KraamZus, hekelt vooral het stigma dat haar beroep nog altijd parten speelt. “Er is weinig nieuwe aanwas, daar zit de kern van het probleem. Het vak is enorm veranderd door de jaren heen. Bij sommige mensen heerst nog altijd het idee dat we komen om het huis te poetsen en koffie te drinken met de ouders, maar dat is onzin. We zijn kraamprofessionals, het is echt een beroep.”
Het verkeerde beeld frustreert. “Ik doe dit werk vanuit mijn hart. Vroeger, toen er nog tien uur zorg per dag gegeven werd, was er tijd voor allerlei huishoudelijke klusjes. Toen werd er ook helemaal niet gesproken over de psyche van de vrouw, want ‘dat hoorde er allemaal bij’. Die tijd is voorbij, de maatschappij is veranderd. De eerste dagen na een bevalling kunnen erg pittig zijn en wij zijn er om bij al die facetten en vraagstukken te ondersteunen.”
Kraamzorg op afstand
Gezinnen met een baby krijgen op dit moment gemiddeld 42 uur kraamzorg. In regio’s met tekorten worden die uren al teruggeschroefd, in sommige gevallen zelfs naar het minimale aantal van 24 uur. Er zijn ook gevallen bekend waarbij tekorten worden aangevuld met kraamzorg op afstand, via online gesprekken. Ook in Peel en Maas, waar KraamZus één van de pioniers is op dit gebied. “Samen met andere professionals en verzekeraars is er gekeken naar mogelijkheden om aan dat stukje zorgverlening te kunnen voldoen.
Daar waar in extreem drukke periodes vragen ook digitaal beantwoord kunnen worden, wordt een videoafspraak ingepland om niet fysiek aanwezig te hoeven zijn, maar wel een stuk zorg digitaal te kunnen verzorgen”, legt Anouk uit. Haar werkgever is sowieso pionier op het gebied om de kraamzorg anders in te richten. “We moeten met de tijd mee, want anders moeten we cliënten gaan afwijzen. Dat is het laatste wat we willen.”
Sexy
In het digitale aspect ligt wellicht een deel van de oplossing verscholen, denkt Anouk. Het beroep van kraamprofessional moet voor jongeren weer ‘sexy’ worden. Daar wordt op de achtergrond hard aan gewerkt. “Het is heel simpel: op termijn moeten er kraamverzorgsters bij. In dat kader ben ik blij dat er in het zuiden van de provincie weer een opleiding is gestart, maar dat levert over enkele jaren pas nieuwe aanwas op. In de tussentijd moeten we ook andere manieren benutten. KraamZus draait bijvoorbeeld een pilot, waarbij een aantal collega’s enkel de nachtdiensten draait en een aantal de dagdiensten. Het te pas en onpas je bed uitgebeld kunnen worden is daarmee verleden tijd. Dat creëert rust en kan ervoor zorgen dat het beroep aan populariteit wint.” Ze hoopt dat het daarmee vooral voor twijfelende jeugdigen een interessantere optie wordt, wanneer zij kiezen voor de zorg.
Zorg op maat
Een ander deel van de oplossing schuilt in het bieden van zorg op maat, zo is Anouks overtuiging. Als kraamverzorgster – of liever kraamprofessional - zorgt ze voor zowel moeder als baby, maar bij ieder gezin is de zorgbehoefte anders, weet ze uit de praktijk. “Het hangt echt af van de situatie. Het kan prima zijn dat de eerste twee bevallingen en kraamtijd bij een gezin vlekkeloos verliepen, maar de derde toch wat minder gaat. Juist daarom is zorg op maat bieden zo belangrijk. Het is goed dat er nu wat reuring is, betreffende onze sector. Dat is de enige manier waarop er echt verandering kan komen. Ook verzekeraars zien die noodzaak inmiddels in. Zij bepalen de budgetten en waar de uren naartoe gaan, maar de ogen in de praktijk blijven op dat vlak het belangrijkste”, vertelt ze.
Met de tijd mee
Het tekort aan kraamprofessionals is een bekend probleem, waarvan ook de brancheorganisatie op de hoogte is. Als oplossing ligt er daarom een voorstel om vanaf 2025 kraamzorg op maat te leveren. In de praktijk zou dat betekenen dat er bij het eerste kind meer kraamzorg wordt gegeven dan bij het tweede, mits er geen sprake is van gezondheidsproblematiek binnen het gezin. In dat geval kan het aantal uren kraamzorgen worden uitgebreid. Volgens de brancheorganisatie heeft dat als voordeel dat de beschikbare uren beter verdeeld worden. “Wettelijk gezien is er een minimum van drie uur kraamzorg per dag, over een periode van zeven of acht dagen. Die proberen we te allen tijde te halen, maar daarin is de wens van de cliënt ook belangrijk. Wij doen daar in ieder geval ons stinkende best voor”, legt Anouk uit.
Ze is gepassioneerd over haar vak. Dat blijkt ook uit haar aanwezigheid op social media, waarmee ze hoopt bij te dragen aan het doorbreken van het stigma dat nog altijd heerst rond de kraamzorg. “Bij KraamZus maken we ons werk zichtbaar via social media. Zelf beheer ik een pagina op Instagram (instagram.com/kraamzus.anouk). Dat is ook om een nieuwe generatie warm te maken. Zo probeer ik een duit in het zakje te doen. Dat geldt ook voor andere collega’s.”
Ze hoopt daarmee te voorkomen dat de kraamzorg, een beroep dat enkel in Nederland bestaat, op termijn ophoud te bestaan. “We moeten met de tijd mee. Alles om jonge gezinnen zo goed mogelijk van zorg te voorzien. Dat vind ik echt het allerbelangrijkste.”
Tekst: Jelle van Hees
